ترجمه، کمر فرهنگ کودک را شکسته است، صحبت از حرف هایی که کودک در جایی نخوانده است - همه ایده های جدید

به گزارش همه ایده های جدید ، به گزارش خبرنگار خبرنگاران (ایبنا)، مجموعه ماجراهای اسرارآمیز یک مجموعه چهار جلدی است. انتشارات برکه (آموزشی سرآمد) این مجموعه را روانه بازار نشر نموده است. چهار جلد عبارتند از: سفر باور نکردنی در زمان نوشته ربکا هدل، سفر باور نکردنی به دور جهان، سفر باور نکردنی به زیر دریا و سفر باور نکردنی به دور جهان نوشته لزلی سیمز. کتایون مهرآبادی ترجمه این چهار جلد را انجام داده است.

مهرآبادی در سال 1354 به جهان آمده و در هر سه دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، ریاضی محض خوانده است؛ کارشناسی اش را از دانشگاه علم و صنعت، کارشناسی ارشدش را از دانشگاه تهران و دکتری اش را در این رشته از دانشگاه تربیت مدرس اخذ نموده است. هم اکنون دانشجوی دکتری رشته ادبیات است. در سوابق او داوری هشتمین جشنواره کتاب های آموزشی رشد نیز به چشم می خورد. با مهرآبادی درباره ترجمه این مجموعه صحبت کردیم و از او معضلات نشر کودک و نوجوان را پرسیدیم که در ادامه می خوانید:

چه چیزی باعث شد که مجموعه ماجراهای اسرارآمیز را برای ترجمه انتخاب کنید؟

زمانی که در خارج از کشور بودم، دیدم مجموعه ماجراهای اسرارآمیز جز کتاب های پرفروش ایتالیا است. در تجربه هایی که در سفر به ایتالیا داشتم، متوجه شدم افرادی در این فروشگاه های بزرگ کتاب فروشی کار می نمایند که شغل آنها هدایت به مراجعه نماینده است. هدف این افراد معرفی کتاب است؛ آنها کتاب را می خوانند و به بقیه افراد معرفی می نمایند؛ چنین افرادی قطعا افراد متخصصی هستند. در این فروشگاه ها، کتاب های خوب با یک برچسب خاصی تعیین است.

به دو فروشگاه مختلف در یک شهر مراجعه کردم و با دو فرد مختلف صحبت کردم؛ هردوی این افراد این مجموعه را معرفی کردند. همین موضوع، توجه ام را جلب کرد؛ بنابراین تصمیم گرفتم این مجموعه را ترجمه کنم.

نکته جالب در این کتاب این است که هر صفحه که انتها می یابد، با طرح یک سوال به صفحه بعد می رویم. این سبک نوشتار چه تاثیری بر نوجوانان دارد؟

اصولا یکی از راه های تاثیرگذاری، به تفکر واداشتن کودک و ارتباط برقرار کردن با او، سوال کردن است. افراد بزرگسال بیشتر دوست دارند کتاب را سریع بخوانند و به جلو بروند؛ اما اگر کودک رها گردد، ارتباطش با کتاب قطع می گردد؛ بنابراین بهتر است با استفاده از یکسری ترفندها، کودک را به فعالیت واداریم. هر کتابی به یک شیوه عمل می نماید، ممکن است یک کتاب معما تصویری مطرح کند، کتاب دیگر سوال علمی و ... ؛ اینها تماما ترفندهایی هستند که هم ارتباط کودک با متن را حفظ می نماید و هم به کتاب جذابیت می دهد. کودک کتابی را دوست دارد که او را به چالش می کشد و برای او معما طرح می نماید؛ چنین کتاب هایی او را وادار می نماید که به صفحه قبل بازگردد و دوباره متن را بخواند یا بگردد و نکته ماجرا را پیدا کند. همین موضوع در آموزش کودک بسیار تاثیرگذار است؛ چراکه باعث می گردد کودک دوباره صفحات را مرور کند؛ علاوه بر این کودک حس تفریح و بازی دارد.

مجموعه های زیادی با این سبک که درباره سفر به زمان یا سفر به زیر دریا یا فضا نگارش و ارائه شده است؛ تفاوت این مجموعه با مجموعه های این چنینی در چیست؟

به عنوان مترجم در این مجموعه چند نکته خیلی خوب دیدم که مرا جذب کرد؛ اول اینکه تصویرها خیلی علمی و گویا بودند. تمام تصاویر با دقت و وسواس کشیده شده است. حتی تناسب ها رعایت شده است. تصاویر به هیچ عنوان شماتیک و فانتزی نیست. یکی از معضلاتی که در کتاب های علمی و علوم وجود دارد این است که چنین کتاب هایی نباید به هیچ عنوان تصاویر فانتزی داشته باشند و تصویر باید رئال باشد.

نکته بعدی این است که از پرداختن به مسائل تکراری و نخ نما یک گام فراتر آمده است. درباره موضوعاتی صحبت شده که شاید در جاهای دیگر تکرار نشده است. درباره خیلی از موضوعاتی صحبت شده که کودک در هیچ جای دیگری آن را نخوانده است.

اوضاع ترجمه در کشور ما چگونه است؟ آیا ترجمه آثار کودک و نوجوان راحت تر از ترجمه آثار بزرگسال است؟

اوضاع ترجمه در ایران وحشتناک است. به این علت که حق الزحمه ای که به مترجم داده می گردد در قبال کار و زحمتی که می کشد، بسیار کم است؛ بنابراین مترجم درجه یک زده شده است و ناخودآگاه کار ترجمه به دست مترجمانی می افتد که تسلطی بر زبانی که ترجمه می نمایند، ندارند. این اتفاق را اگر ضرب در صد کنیم، آمار و ارقام مسائل در حیطه آثار ترجمه در حوزه کودک و نوجوان می گردد.

چرا این اتفاق می افتد؟

چون افراد فکر می نمایند ترجمه کتاب خردسال و کودک، آسان است. ترجمه کتاب کودک هیچ فرقی با ترجمه کتاب بزرگسال ندارد. از لحاظ زحمت قبول دارم که حجم کتاب های بزرگسال بیشتر است؛ اما از لحاظ دشواری و تسلط بر زبان، هر دو ترجمه یک مقدار زحمت را می طلبد. متاسفانه در کشور ما هر فردی که دو ترم کلاس زبان برود، می گوید من مترجم هستم! یک کتاب خردسال یا کودک را انتخاب می نماید و با یاری گوگول ترجمه می نماید. متاسفانه مترجم ها، مترجم حقیقی نیستند. مشکل بعدی، مشکل ویراستار ادبی است که در انتشارات ها وجود ندارد. در نشرهای حرفه ای در کنار مترجم یک ویراستار درجه یک ادبی هم حضور دارد. متاسفانه در ترجمه های ابتدایی، جمله ها با ارکان درهم ریخته است و تنها کار ویراستار، گذاشتن نقطه و ویرگول است. در بیشتر مواقع ویراستاری، در حد ویراستاری ادبی نیست.

کار اصلی شما ترجمه نیست و حرفه اصلی شما چیز دیگری است؛ تفاوت شما با کسی که مترجمی حرفه اصلی اوست، چیست؟

حرفه اصلی ام مترجمی نیست و این شانس را دارم که کتاب های ترجمه را خودم انتخاب کنم؛ اما کسی که حرفه اصلی اش ترجمه است فکر می کنم این شانس را ندارد. کتاب هایی را انتخاب می کنم که دوست دارم؛ چون محتوا و تصویرگری برایم خیلی مهم است.

معضل اصلی در نشر کودک و نوجوان را در چه می بینید؟

احساس می کنم، معضل اصلی در نشر کودک و نوجوان که خیلی فراتر از فاجعه است، تالیف است. ما بیش از آنچه که باید، ترجمه می کنیم. اگر همه انتشاراتی ها را با هم یکی کنیم، تنها یک دهم از این تعداد برای ترجمه کافی است. فکر می کنم آنچه که به کمر فرهنگ کودک ما زده است، نرفتن انتشارات به سمت تالیف است.